Google tìm kiếm là một hệ thống tự động hoàn toàn, vận hành dựa trên các phần mềm được gọi là trình thu thập dữ liệu web (web crawlers hoặc spiders). Các phần mềm này có nhiệm vụ khám phá internet một cách liên tục để tìm và lập chỉ mục (indexing) các trang web mới. Trên thực tế, phần lớn các trang xuất hiện trong kết quả tìm kiếm của Google được tự động phát hiện và lập chỉ mục thông qua quá trình này. Rất ít trang được thêm vào kết quả tìm kiếm theo cách thủ công. Tài liệu này sẽ giải thích chi tiết các giai đoạn hoạt động của Google Tìm kiếm trong bối cảnh trang web của bạn. Khi hiểu rõ những kiến thức cơ bản này, bạn có thể khắc phục các vấn đề liên quan đến quá trình thu thập dữ liệu và lập chỉ mục, đồng thời tối ưu hóa trang web của mình cho Google Tìm kiếm một cách hiệu quả hơn.
Nếu bạn muốn tìm hiểu thông tin với ít yếu tố kỹ thuật hơn, bạn có thể tham khảo trang web “Cách thức hoạt động của Tìm kiếm” của Google, nơi giải thích hoạt động của Google Tìm kiếm từ góc nhìn của người dùng thông thường.
Ba giai đoạn của Google Tìm kiếm
Google Tìm kiếm vận hành thông qua ba giai đoạn chính: thu thập dữ liệu, lập chỉ mục và phân phát kết quả tìm kiếm. Không phải tất cả các trang web đều có thể vượt qua toàn bộ quá trình này.
- Thu thập dữ liệu: Google sử dụng các chương trình tự động, được gọi là trình thu thập dữ liệu web (web crawlers), để quét và thu thập thông tin văn bản, hình ảnh và video từ các trang web được phát hiện trên Internet.
- Lập chỉ mục: Sau khi thu thập dữ liệu, Google phân tích các tệp văn bản, hình ảnh và video và lưu trữ chúng trong một cơ sở dữ liệu lớn được gọi là chỉ mục của Google.
- Phân phát kết quả tìm kiếm: Khi người dùng thực hiện tìm kiếm, Google trả về các kết quả liên quan đến truy vấn của người dùng dựa trên thông tin trong chỉ mục.
Giai đoạn thu thập dữ liệu của Google Tìm kiếm
Giai đoạn đầu tiên là khám phá các trang web hiện có trên Internet. Vì không có một danh mục trung tâm chứa tất cả các trang web, Google liên tục tìm kiếm các trang mới và các trang đã cập nhật để thêm vào danh sách đã biết. Quá trình này được gọi là “phát hiện URL”. Google có thể biết đến một số trang vì đã từng truy cập, hoặc phát hiện chúng thông qua các liên kết từ trang đã biết đến trang mới. Ví dụ, một trang danh mục có thể liên kết đến một bài đăng mới trên blog. Ngoài ra, Google còn phát hiện các trang mới từ sơ đồ trang web do chủ sở hữu trang cung cấp.
Khi đã phát hiện ra URL, Google có thể truy cập (hoặc “thu thập dữ liệu”) trang để tìm hiểu nội dung. Google sử dụng một hệ thống máy tính lớn để thu thập dữ liệu từ hàng tỷ trang web trên Internet. Chương trình này được gọi là Googlebot (còn được gọi là trình thu thập thông tin, bot, robot hoặc trình thu thập dữ liệu). Googlebot sử dụng quy trình thuật toán để xác định trang nào cần thu thập dữ liệu, tần suất và số lượng trang cần nạp từ mỗi trang web. Googlebot cũng được lập trình để không thu thập dữ liệu quá nhanh nhằm tránh quá tải trang web. Cơ chế này dựa trên phản hồi của trang web (ví dụ: lỗi HTTP 500 có nghĩa là “chậm lại”).
Tuy nhiên, Googlebot không thu thập dữ liệu từ tất cả các trang mà nó phát hiện. Một số trang có thể không được chủ sở hữu cho phép thu thập, hoặc không thể truy cập nếu không đăng nhập.
Trong quá trình thu thập dữ liệu, Google kết xuất trang và thực thi mọi mã JavaScript có trên trang bằng một phiên bản Chrome mới nhất, tương tự cách trình duyệt của bạn hiển thị trang web. Kết xuất là bước quan trọng, vì nhiều trang web dựa vào JavaScript để hiển thị nội dung. Nếu không thực hiện kết xuất, Google có thể không thấy được toàn bộ nội dung.
Khả năng thu thập dữ liệu phụ thuộc vào việc Googlebot có thể truy cập trang web hay không. Một số vấn đề thường gặp khi Googlebot truy cập trang web bao gồm:
- Vấn đề với máy chủ của trang web
- Sự cố mạng
- Các quy tắc trong tệp robots.txt ngăn cản Googlebot truy cập trang
Bằng cách hiểu rõ giai đoạn thu thập dữ liệu này, các quản trị viên web có thể tối ưu hóa trang web để đảm bảo nó được Googlebot quét và lập chỉ mục hiệu quả hơn.
Giai đoạn lập chỉ mục của Google Tìm kiếm
Sau khi thu thập dữ liệu trên một trang web, Google sẽ tiến hành phân tích để hiểu nội dung của trang đó. Giai đoạn này được gọi là lập chỉ mục, bao gồm xử lý và phân tích nội dung văn bản, cũng như các thẻ và thuộc tính chính của nội dung như phần tử <title>, thuộc tính alt của hình ảnh, và các yếu tố khác như video.
Trong quá trình lập chỉ mục, Google xác định xem một trang có phải là bản sao của một trang khác trên Internet hay không, và quyết định trang nào sẽ được coi là trang chính tắc (canonical). Trang chính tắc là trang ưu tiên được hiển thị trong kết quả tìm kiếm. Để chọn trang chính tắc, Google trước tiên sẽ nhóm các trang có nội dung tương tự (còn gọi là hoạt động phân cụm) mà Google tìm thấy trên Internet. Sau đó, Google sẽ chọn trang tiêu biểu nhất trong nhóm đó. Các trang khác trong nhóm là các phiên bản thay thế có thể được phân phát trong các tình huống khác nhau, chẳng hạn khi người dùng tìm kiếm trên thiết bị di động hoặc tìm kiếm một trang rất cụ thể trong nhóm đó.
Google cũng thu thập các tín hiệu về trang chính tắc và nội dung của trang đó (được sử dụng trong giai đoạn tiếp theo) để phân phát trang trong kết quả tìm kiếm. Một số tín hiệu này bao gồm ngôn ngữ của trang, quốc gia bản địa của nội dung và mức độ hữu dụng của trang.
Thông tin được thu thập về trang chính tắc và cụm của trang đó sẽ được lưu trữ trong chỉ mục của Google, một cơ sở dữ liệu lớn được lưu trữ trên hàng nghìn máy tính. Tuy nhiên, Google không đảm bảo mọi trang mà họ xử lý đều sẽ được lập chỉ mục.
Hoạt động lập chỉ mục cũng phụ thuộc vào nội dung và siêu dữ liệu của trang. Một số vấn đề thường gặp khi lập chỉ mục có thể bao gồm:
- Chất lượng nội dung thấp: Nội dung không đủ độc đáo hoặc hữu ích có thể ảnh hưởng đến khả năng lập chỉ mục.
- Quy tắc meta robots ngăn việc lập chỉ mục: Sử dụng các quy tắc meta robots không đúng cách có thể cản trở quá trình lập chỉ mục.
- Thiết kế trang web phức tạp: Cấu trúc và thiết kế trang web không tối ưu có thể gây khó khăn cho việc lập chỉ mục, như các trang dùng nhiều JavaScript hoặc nội dung ẩn trong các phần tử không thể truy cập.
Hiểu rõ quá trình lập chỉ mục và các yếu tố ảnh hưởng có thể giúp các quản trị viên web tối ưu hóa trang web của họ để cải thiện khả năng hiển thị trong kết quả tìm kiếm của Google.
Giai đoạn phân phát kết quả tìm kiếm của Google
Google không nhận tiền để xếp hạng các trang cao hơn, và quy trình xếp hạng được thực hiện dựa trên các thuật toán lập trình sẵn. Tuy nhiên, quảng cáo trên Google Tìm kiếm là một phần riêng biệt và không ảnh hưởng đến kết quả xếp hạng tự nhiên.
Khi người dùng nhập một truy vấn tìm kiếm, công cụ tìm kiếm của Google sẽ tìm kiếm các trang liên quan trong chỉ mục và trả về những kết quả mà họ cho là có chất lượng cao nhất và phù hợp nhất với truy vấn của người dùng. Mức độ liên quan của kết quả được xác định dựa trên hàng trăm yếu tố, bao gồm cả thông tin về vị trí, ngôn ngữ và thiết bị của người dùng (máy tính hoặc điện thoại). Ví dụ, khi tìm kiếm với cùng cụm từ “cửa hàng sửa xe đạp,” người dùng ở Paris và người dùng ở Hong Kong sẽ nhận được những kết quả khác nhau do tính đến yếu tố địa lý.
Dựa trên truy vấn của người dùng, các tính năng của kết quả tìm kiếm cũng thay đổi trên trang kết quả tìm kiếm. Ví dụ, khi tìm kiếm “cửa hàng sửa xe đạp,” người dùng có thể thấy kết quả địa phương và không có kết quả hình ảnh nào; trong khi đó, khi tìm kiếm “xe đạp hiện đại,” khả năng cao là người dùng sẽ thấy kết quả hình ảnh thay vì kết quả tại địa phương. Bạn có thể khám phá các thành phần phổ biến nhất trên giao diện người dùng Google Tìm kiếm cho web trong thư viện phần tử trực quan của chúng tôi.
Đôi khi, Search Console cho bạn biết rằng một trang đã được lập chỉ mục nhưng bạn lại không thấy trang đó trên kết quả tìm kiếm. Nguyên nhân có thể là do:
- Nội dung trên trang không liên quan đến cụm từ tìm kiếm của người dùng.
- Nội dung trên trang có chất lượng thấp.
- Quy tắc meta robots ngăn chặn việc phân phát.
Hướng dẫn này giải thích cách thức hoạt động của Google Tìm kiếm. Tuy nhiên, Google không ngừng cải thiện và tối ưu hóa thuật toán của mình. Bạn có thể theo dõi những thay đổi này bằng cách đọc blog của Trung tâm Google Tìm kiếm để cập nhật thông tin mới nhất.
